De heer Santos, sterke man van de zuidelijke helling van de Slamet
Tekad Santosa (Santos) is geboren op 7 april 1971 in Kemutug Lor, Baturraden in de regio Banyumas. Hij is getrouwd met Succi Wahyuni, geboren op 24 september 1968. Zijn kinderen zijn (dochter) Susiani Martika Santosa geboren op 8 maart 1990, (zoon) Pandu Ridlo Santosa geboren 25 oktober 1994 en (zoon) Danuarta Dimas Bayuaji Santosa 17 mei 2002.
Santos werkt als Nederlands sprekende gids, ook al heeft hij de basisschool niet eens afgerond. Santos woont nog steeds in zijn geboortedorp, waar hij bij de Nederlandse toeristen bekend is als Mr. Santos. Hij is ook erg actief in diverse maatschappelijke activiteiten in zijn omgeving. Santos neemt ook deel aan activiteiten in het dorp en ook op lokaal, regionaal en zelfs nationaal niveau. Hij is ondermeer voorzitter van Pokdarsis in Kemutug Lor, voorzitter van het Forum van de botanische tuin in Baturraden, hoofd van de Cultuur en Toerisme Vereniging Baturraden (PMPB), voorzitter van de Indonesische Tour Guide (HPI) WG Baturraden, voorzitter HIV-Aids zorg in Baturraden (KPHAB), lid van het team voor het gebruik van water (TKPSDA), Midden-Java. Maar zijn meest prestigieuze functie is die van General Manager van de Nederlandse Stichting Tileng in Indonesië.
Op de leeftijd van 7-12 jaar kon hij niet langer onbezorgd spelen. Door omstandigheden moest hij in zijn eigen onderhoud voorzien. Hij verkocht hapjes, drankjes en souvenirs aan binnen- en buitenlandse toeristen. Vanaf dat moment vastberaden om geen gouden kansen te missen. Hij leerde zichzelf Nederlands van de Nederlandse toeristen die reisden met de Touroperator De Boer en Wendel. De touroperator reisde vooral met oudere Nederlanders en hun nakomelingen. In het algemeen hebben die toeristen een emotionele en romantische band met Indonesië, vooral met het vroegere Banyumas Raya. In eerste instantie heeft hij nooit gedacht het tot Generaal Manager van de Nederlandse Stichting Tileng in Indonesië te brengen.
Het is uniek dat deze druk bezette man nog nooit formeel heeft gewerkt. Dit in tegenstelling tot zijn vroegere speelkameraadjes, waarvan er veel in het toeristische park van Baturraden werken als onderhoudsmedewerkers, schoonmakers e.d.. “Mijn principe is dat ik alles aanpak. Voor mij is het belangrijk om anderen te helpen tegen een vrijwillige bijdrage. Soms krijg ik helemaal niets betaald en dat is ook niet erg. Vanaf het begin tot nu toe vragen buitenlandse toeristen in het toeristencomplex of in de hotels in Baturraden mijn hulp,” zei hij.
Toen het toerisme in Indonesië en ook in Baturraden in de jaren 80 snel groeide, leerde hij veel gidsen en reisleiders kennen. De meest memorabele was de Nederlandse reisorganisatie De Boer en Wendel Nederland. “Ik ben altijd positief en probeer altijd eerlijk te zijn in het begeleiden van reizigers, waar zij ook vandaan komen. In de loop der tijd leerde ik de Nederlandse toeristen steeds beter kennen. Soms hadden ze informeel mijn hulp nodig. Ik probeer altijd eerlijk te zijn zonder acht te slaan op de tijd. Na verloop van tijd ontwikkelde ik een ‘recept’ om een goede indruk bij hen achter te laten. Ik begon mijn positieve omgang met toeristen te promoten bij mijn vrienden, en vice versa.”
Nederlandse reizigers maakten de meeste indruk op hem. Vooral de heer Ton Lange uit Capelle aan den IJssel, die in 1998 bij toeval bij zijn winkeltje stopte. Op dat moment was het land waar het winkeltje op stond eigendom van een kennis in Purwokerto. Bij die eerste ontmoeting met Ton werd hij gedurende twee dagen zijn gids in Baturraden. “Omdat hij regelmatig terug kwam en er lange tijd verbleef, zocht hij mij altijd op. Na verloop van tijd ontwikkelde zich een band en de heer Ton Lange beschouwde mij als aangenomen familie.”
Door de ontmoeting met de heer Ton Lange kreeg hij het volste vertrouwen om te helpen met de activiteiten van Stichting Tileng in Baturraden. Zo ervoer hij zelf hoe de leden van de Stichting Tileng fondsen werven. Naast giften van particuliere die een band hebben met Indonesië, maken zij ook gebruik van een unieke manier van werven. Onder andere door Indonesische liedjes te zingen zoals Burung Kakatua en Sepasang Bola Mata. De opbrengst werd gebruikt voor het onderwijs in Indonesië, in het bijzonder in Baturraden.
Tekad Santoso was zich eigenlijk niet bewust van zijn bekendheid in Baturraden en omgeving. Maar dankzij zijn bekendheid door de Stichting Tileng werd hij een milieu-activist voor het behoud van het tropische bos en het natuurlijke evenwicht van de zuidelijke helling van de berg Slamet. “Ik hoop dat de Botanische Tuin van Baturraden een positieve invloed heeft voor de omringende gemeenschap, zowel sociaal, cultureel, economisch en wetenschappelijk.”
Volgens hem gaat het toerisme in Baturraden goed samen met duurzaamheid en het evenwicht van de natuur, in het bijzonder land, de waterhuishouding, het klimaat en kiemplasma van de zuidelijke helling van de Slamet. Economisch gezien zorgt het toerisme voor werkgelegenheid voor de omliggende gemeenschap. De bewoners helpen ook bij het natuurbehoud. Dankzij hun betere economische situatie hoeven zij ook niet langer bomen rond de botanische tuin om te hakken. Ze willen ook niet langer vogels en andere dieren vangen.
Vanuit cultureel oogpunt blijft de levende traditie op die manier bestaan, ook de adat (het gewoonterecht). Omdat het economisch beter gaat stijgt ook het sociale niveau van de bevolking. Hij hoopt dat het bos van Baturraden wetenschappelijke waarde krijgt voor de scholen, het hoger onderwijs in Purwokerto en omgeving en universiteiten in andere delen van het land.
Door die lokale wijsheid over het bos was Tekad Santoso bereid lid te worden van een speciaal team van het watergebruik (TKPSDA) in Midden-Java. Het team onder leiding van het provinciale departement voor waterbeheer organiseert regelmatig evenementen en evaluaties over het behoud en het gebruik van bronnen en rivieren op de zuidelijke helling van de berg Slamet.
Op de vraag hoe het staat met het geothermische project op de zuidelijke helling van de Slamet, antwoordde hij rustig: “Voor zover ik weet, is de exploratie al begonnen. Maar helaas is de voorlichting aan de gemeenschap zeer minimaal. Het ziet er zelfs naar uit dat de traditionele groepen worden genegeerd. De betreffende instanties moeten de voorlichting goed oppakken, opdat de bevolking niet bang is voor het project, als gevolg van onvoldoende voorlichting. Stel je voor dat de omwonenden bang zouden zijn. Gezien hun minimale opleiding en kennis, zouden ze het als een tweede Lapindo project kunnen opvatten. Hahahaha.”
“Wat heeft Stichting Tileng Indonesië in Baturraden concreet gedaan?”
“Stichting Tileng Indonesië heeft basisscholen in Baturraden herbouwd. Niet alleen in Baturraden, maar ook in andere gebieden in het regentschap Banyumas. Het zou onethisch zijn als ik de waarde in geld zou verhullen. Begrijpelijk, de personen die zich bij Stichting Tileng in Nederland hebben aangesloten doen dat in het algemeen onder het motto sepi ing pamrih rame ing gawe (doe goed in stilte). Ze doen het allemaal op basis van vrijwilligheid. Je moet er geen verkeerde gedachten bij hebben, hoor! Ze hoeven helemaal niet rijk te zijn. Veel geld wordt opgehaald door traditionele Indonesische keroncong te zingen. Op scholen die zich voor Indonesië willen inzetten, verkopen de leerlingen speelgoed. Het geld storten zij op de rekening van Stichting Tileng voor studiebeurzen aan hun leeftijdgenootjes in Indonesië. De leden van de Stichting verkopen ook schilderijen die zij als souvenir op hun reis in Indonesië hebben gekocht. Of zij verkopen Indonesisch eten voor partijtjes enzovoort. Wat hen bijzonder maakt is hun sterke empathie voor de samenleving in Baturraden in het bijzonder en voor Indonesië in het algemeen. De activiteiten van Stichting Tileng Indonesië beperken zich niet alleen tot de voormalige regentschap Banyumas, maar bevinden zich ook in de provincie DIY, met name in Imogiri (Bantul) en dorpen in Gunungkidul, Tileng.”
Tekad Santoso zei verder, dat Stichting Tileng in Baturraden al drie lagere scholen heeft gebouwd, twee kleuterscholen, vier peuterscholen (ECD), twee speeltuinen en zeven sanitaire voorzieningen (badkamer en toilet -MCK). Ze hebben ook beurzen voor 32 leerlingen verstrekt, aanvullen het salaris aan van de leiders/sters en onderwijzers die nog steeds niet zijn bevorderd tot ambtenaar. Natuurlijk, gaat het om het personeel van de scholen die hulp krijgen van de Stichting Tileng Indonesië.
Ik zal ook proberen het toerisme naar Baturraden te bevorderen. Concrete stappen hebben al geleid tot meer toeristen uit Nederland. “Ik ben helemaal verknocht aan de reiswereld, vooral aan het toerisme in Baturraden dat in vergelijking met andere gebieden in Indonesië zo uniek is. Als mij gevraagd zou worden om te verhuizen, zou ik dat niet doen. En eigenlijk wil ik helemaal niet dat er over mijn sociale activiteiten wordt gepraat, Mas,” concludeerde hij.
Help Tekad Santosa helpen en wordt donateur van Stichting Tileng, ga naar www.tileng.nl